top of page

Weathering

Apostolis Artinos / Αποστόλης Αρτινός

Το ρομαντικό κοσμοείδωλο

Das Blaue Licht 2012 3_edited_edited.jpg
Das Blaue Licht 2012 2 _edited_edited.jp
Das Blaue Licht, 2012

Das Blaue Licht, 2012

Play Video

  Στο ρομαντικό κοσμοείδωλο το φυσικό περιβάλλον δεν αποκαλύπτεται παρά στα ίχνη μόνο των μυστικών και φρικωδών του μορφών.


 Μια αποκαλυπτική εμπειρία που διαθέτει τον παρόντα κόσμο στην προαιώνια στοιχείωσή του, σ' αυτό που δεν είναι κόσμος, αλλά νύχτα του κόσμου, η απόκρημνη κορυφογραμμή της γαλάζιας του λάμψης. Μια τοπο-γραφία που αποδίδει την ποιητική των μορφών της στο θάμβος της εκστατικότητάς της.

 

Η φυσική εμπειρία βιώνεται έτσι ως μια αποκαλυπτική εμπειρία, ο μεταμορφωτικός τροπισμός μιας οριακής ενατένισης. Η υπεριστορική σκηνή του Θαβώρ γίνεται το όριο τώρα μιας χιονοσκεπούς οροσειράς που διαγράφει στη καρδιά της γηραιάς ηπείρου, το περιβάλλον της έγερσης και της μόνωσής της. Γιατί η ακρώρεια του κόσμου οφείλει ναδιαφυλάττει διαρκώς και τη μοναδικότητα του ίχνους της, την αλλότητά της, την ετεροτοπική της συνθήκη μέσα στον κόσμο του νοητού.


Σ' αυτόν ακριβώς τον κόσμο όπου οι Άλπεις λειτούργησαν και σαν το άβατο όριο μιας άλλης γλώσσας, μιας άλλης μορφο-ποιητικής συγκίνησης. Αυτή η ρομαντική σκηνή που αποδίδει στον κόσμο τα αρχέγονα ονόματα του και τον μυστικό του ορίζοντα.

 

Μια ονοματοδοσία που έρχεται όμως απ' αλλού, όχι από τη γλώσσα των ανθρώπων, αλλά, όπως επισημαίνει ο Agamben, απ' το χώρο της μαγείας, απ' την επιστήμη των μυστικών ονομάτων. Ονοματοδοσίες που δεν ονομάζουν τα πράγματα στο φως, αλλά τα εκτρέπουν στο σκότος της γλώσσας: «Το μυστικό όνομα ήταν το όνομα με το οποίο το δημιούργημα είχε κληθεί στον κήπο της Εδέμ, και προφέροντάς το, ολόκληρη η Βαβέλ των ονομάτων γίνεται κομμάτια. Στην πραγματικότητα το μυστικό όνομα είναι η κίνηση με την οποία με το δημιούργημα αποδίδεται εκ νέου στο άφατο. Σε τελική ανάλυση η μαγεία δεν είναι γνώση των ονομάτων αλλά νεύμα, πράξη, απομάγευση, απελευθέρωση απ' το όνομα» (Agamben).

 

  Στη Γαλάζια Λάμψη της Ρίφενσταλ, τα ανθρώπινα όντα μπροστά σ' αυτή την αποκαλυπτικότητα των ονομάτων καθηλώνονται στο ίχνος της έντρομης σιωπής τους. Στους πρόποδες μια βραχώδους και απρόσιτης οροσειράς, ένα ξεχασμένο χωριουδάκι μοιάζει να είναι υπνωτισμένο από ένα γαλάζιο φως. Το φως των κρυστάλλων ενός σπηλαίου, στην κορυφή του πιο απόκρημνου βράχου της οροσειράς, που αντιφεγγίζει το χλωμό φως, κάθε φορά, της Πανσελήνου.


Είναι αυτή η λάμψη που υπνωτίζει τους κατοίκους του χωριού, έλκοντάς τους και τσακίζοντάς τους στις βραχώδεις πλαγιές του. Στη Γαλάζια Λάμψη, η οροσειρά αυτή είναι η ρομαντική γλώσσα που εκτίθεται στην πιο εξωστρεφή της διάσταση, στην εξαίρεσή της. Ένα όραμα που εγκαταλείπεται στις ομίχλες που το διεγείρουν. Είναι αυτές οι ομίχλες, αυτή η νύχτα του κόσμου, που πάντα ενσκήπτει και διαχέει την ανησυχαστική της ατμόσφαιρα. Ένα υπαρξιακό σκοτάδι, που περιζώνει τα πράγματα, μια μυστική κραυγή, αυτή η φρικώδης φυσικότητα του κόσμου.


Το ρομαντικό περιβάλλον γίνεται ο τόπος έτσι αυτής της κραυγής, το πεπρωμένο μιας διαστροφής, μιας μορφικής διαστροφής, που εκτρέπει τα πράγματα στη προοπτική της εκκεντρικής τους διάστασης. Σ' αυτό ακριβώς το περιβάλλον όπου όλα ηχούν σε μια μοναδική και ασίγαστη συχνότητα. Η βουή του νερού που σκάει στα βράχια, ο θυελλώδης άνεμος, οι αλλόκοτοι ήχοι πίσω απ' τις φυλλωσιές, όλα συνθέτουν τη πολυφωνία μιας εκκωφαντικής σιωπής, αυτής της σιωπής, εν τέλει, του νου, μπροστά στο Άλλο που εγείρεται εξαίφνης, αυτό το εξαίφνης του Πλάτωνα, και που είναι ένα ίχνος πέραν του κόσμου, ένα αλλιώς-είναι-μέσα-στον- κόσμο. Ένα Είναι που στοιχειώνει τον τόπο, τον πνευματοποιεί, αποδίδοντάς τον στις καταγωγικές του εκφωνήσεις κι εκδραματίσεις.Μια ψυχή, που ακινητεί τον περιβάλλοντα κόσμο της, στη μοναδική του στιγμή, στη στιγμή της αναμονής του. Η στιγμή μιας μεσονύκτιας αναμονής στον κήπο της επιθυμίας.

 

Η φύση έτσι αναλαμβάνει τη δαιμονικότητά της, την ένπνεει αλήθειά της, γίνεται αυτό το χαϊντεγκεριανό Τετραμερές, το ανάγλυφο μιας ενόρασης, που αφήνει το ίχνος του στη σκιά των πραγμάτων που είναι και το αληθές των πραγμάτων, η πνευματική τους αντιστοιχία. Πάλι στη Γαλάζια Λάμψη· η μάνα που τρέχει κάτω από το φως της πανσελήνου για να εμποδίσει το γιο της να ανέβει στο σπήλαιο είναι η σκιά της που τρέχει προς αυτόν, μια σκιά που μεγαλώνει και διαγράφει το τοπίο.


Αυτή ακριβώς η σκιά.

 

 


   Η ρομαντική φύση είναι η υπερβατικότητα της ύπαρξής της, η ποιητικότητά της, η ανάδυσή της σε μιαν άλλη σκηνή που δεν είναι αυτού εδώ του κόσμου, αλλά της ποιητικής του ιδέας. Μια ποιητικότητα που διαγράφει το ανάγλυφο του κόσμου στην αναμορφωτική προοπτική του. Η κορυφογραμμή λοιπόν της γαλάζιας λάμψης εγείρεται σ' αυτό ακριβώς το χαϊντεγγεριανό ενδιάμεσο μεταξύ ουρανού και γης, στο μεταιχμιακό όριο της υψηλής επισκέψεως των πνευμάτων αλλά και της αδύνατης δεξίωσής τους. Η σκοτεινή ζώνη μιας διακινδύνευσης που ακινητοποιεί τον άνθρωπο στο καθεστώς της σαγήνης του. Αυτός ο ταξιδιώτης στα σύννεφα του Caspar Friedrich που κοιτά αποσβολωμένος την ανοικτότητα του κόσμου, καθηλωμένος στο εκ-στατικό Είναι της ενατένισής του, και πάντα απ' τον αλπικό του εξώστη. Το φυσικό περιβάλλον διανοίγεται έτσι μέσα σ' αυτή τη καθήλωση του νου, τη διαπερατότητά του απ' τις εικόνες, απ' το σκοτεινό φως αυτών των εικόνων. Δεν είναι το περιβάλλον μιας νοητικής υλικότητας, αλλά άυλες μορφές που αισθητικό-ποιούνται στο πυρήνα μιας νοητικής αποδοχής. Όλη αυτή η υπερβολή της ρομαντικής τοπογραφίας που δεν είναι παρά αυτή η τάση της υλικότητας να εξαερωθεί μέσα στο άυλο που την υπαγορεύει. Αυτό το αφιλόξενο μέγεθος του ρομαντικού τοπίου που δεν κατοικείται από ανθρώπους αλλά από πνεύματα ζοφερά. Ο άνθρωπος καλείται, σ' αυτό το μυθικό σκηνικό, να ενσαρκώσει απλώς την απουσία, το διαφυγών πάντα ίχνος του πράγματος.


 Η νεφοσκεπή κορυφογραμμή, ο απόκοσμος θόρυβος του καταρράκτη, τα σκοτεινά νερά μιας λίμνης, ο Μέλανας Δρυμός, είναι στοιχειωμένα παραδείγματα μιας οριακής μορφικής συν-κίνησης προς το ανοίκειο, προς εκείνο το σκοτεινό σημείο της γλώσσας όπου ο τόπος γίνεται ο τόπος του Άλλου, ο τόπος μιας γλωσσικής και γι αυτό και υπαρκτικής διαρραγής.

 

 

 


   Η νύχτα του κόσμου γίνεται τώρα κι η νοσταλγία του κόσμου. Μια μυστική περιδιάβαση σ' εκείνα ακριβώς τα στοιχεία του που μαρτυρούν και το ανεντόπιστο του τόπου του, ακόμη καλύτερα το δυσπρόσιτο της περιοχής του. Ο ρομαντικός έτσι κόσμος είναι ο κόσμος μιας ποιητικής ενατένισης, το ίχνος ενός υπερβατικού ιδεογράμματος που εγείρει μια συσσώρευση συμβόλων. Ένας κόσμος που δεν αποκαθίσταται στην κειμενική καταγραφή του, αλλά στο θάμβος της εικονοποιίας του. Ένα μυθικό σύμβολο-ποιημένο σύμπαν που εξαντλείται στην φωτοχυσία των εικόνων του, στις διαθλάσεις του, στο αστραποβόλημα της γαλάζιας του λάμψης.

 

Στο ρομαντικό κόσμο όλα μιλούν, αλλά όλα δεν μπορούν και να ειπωθούν. Είναι ένα εσωτερικευμένο νόημα, που δεν ενδίδει στην εκφορά του, καθώς μένει απόλυτα παραδομένο στη φαντασμαγορία και φαντασματοποιία των καταγωγικών του ονομάτων. Ονόματα που όπως είπαμε δεν δίνονται στο σχήμα της λέξης, αλλά στον αχνό μιας πνοής. Μιας πνοής που μόλις και διαγράφεται υπό το αχνό φως μιας μεσονύκτιας σελήνης. Στην έξαψη αυτή που μια αδύνατη ενότητα μόλις κι αρχίζει ν’ αναδύεται. Κάτω απ’ το θάμβος αυτής της σελήνης, η συμβολική τάξη του κόσμου αποκαθίσταται, αναλαμβάνοντας την ακεραιότητά της. Μια ενότητα πέρα απ’ το δίπολο του επίγειου και του επουράνιου, του ιστορικού και του υπεριστορικού, της πράξης και της λέξης, της λέξης και της εικόνας, του σημαίνοντος, εν τέλει, και του σημαινόμενου. Η ενότητα αυτή, η α-δύνατη αυτή ενότητα, επιτυγχάνεται μόνο μέσα στη φλόγωση αυτής της πυρετώδους αναμονής που ανακαλεί διαρκώς την επιθυμία, ξανά και ξανά, αυτό το ξανά και ξανά του ρομαντικού, που είναι η τελετουργία ενός φιλοτεχνημένου πένθους.


Την επιθυμία μιας νέας όσο και παλαιάς απαρχής. Αυτό το διεστραμμένο ιστορικό ίχνος που διαβάζει ο Heidegger πάνω στην ποίηση του Holderlin, διανοίγοντάς την στην ιδέα της αισθητικής καταγωγής του κόσμου, στο προαιώνιο ίχνος των μορφών του, που πάντα θα μας διαφεύγει αναγνωριζόμενο αυτό ως ίχνος, δηλαδή ως απώλεια. Η αναμονή του κόσμου γίνεται έτσι δυνατή χάριν αυτής της ιχνογραφίας του που αποδίδει τον κόσμο στο τελικό του στάδιο, στην υπό-κειμενικότητά του, στην αδύνατη εγγραφή των μοναδικών του φωνών.

Apostolis Artinos is a writer and a curator based in Athens.

bottom of page